Lidzbark Warmiński – Dobre Miasto – Dywity – Jonkowo – Olsztyn – Gietrzwałd

Z Lidzbarka Warmińskiego kierujemy się do olsztyńskiej gminy Dobre Miasto, w której jest najwięcej zabytkowych obiektów sakralnych. Są to głównie kościoły, cmentarze, kaplice, kapliczki przydrożne i kapliczki z dzwonniczką. Najokazalszą budowlą (druga pod względem wielkości świątynia na Warmii) jest gotycki kościół Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych. W 1989 roku uzyskał tytuł bazyliki mniejszej. Wnętrze kościoła zdobi rzeźba Madonny, ołtarz z XVIII wieku oraz biskupie epitafium. Dobre Miasto leży na Szlaku Kopernikowskim.

Nieopodal miasta, w miejscowości Głotowo znajduje się wyjątkowy obiekt: Kalwaria Warmińska lub Warmińska Jerozolima. To malowniczo położona w wąwozie rzeki droga krzyżowa z grotą Matki Bożej z Lourdes i kaplicą modlitwy Pana Jezusa w Ogrójcu. Przy każdej stacji jest kamyczek przywieziony przez mieszkańca ze stacji drogi krzyżowej z Jerozolimy. Na uwagę zasługuje również barokowy kościół św. Andrzeja, z którym wiąże się legenda o Najświętszym Sakramencie.

Kolejna na trasie jest gmina Dywity, gdzie znajduje się najwięcej przydrożnych kapliczek na całej Warmii, bo aż 36 obiektów. Pochodzą one głównie z XVIII i XIX wieku.

Następna gmina, warta odwiedzenia, to Jonkowo, Ponownym zasiedleniem miejscowości po wojnie trzynastoletniej zajmował się Mikołaj Kopernik. Będąc w tej gminie należy odwiedzić gotycki kościół z XIV wieku pw. św. Jana Chrzciciela. Świątynia jest mieszanką różnych stylów architektonicznych.

Z gminy Jonkowo trasa prowadzi do największego ośrodka miejskiego na Warmii – jej stolicy Olsztyna. Miasto ma najatrakcyjniejsze walory kulturowe, gdyż znajduje się tu wiele zabytkowych obiektów skaranych. Są kościoły, cmentarze, kaplice, kapliczki, przydrożne krzyże, klasztor, pałacyk archiprezbitera, wikarówka. Na szczególną uwagę zasługują Zamek Kapituły Warmińskiej, bazylika konkatedralna św. Jakuba, kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa oraz kaplica jerozolimska.

Zamek pochodzi z XIV wieku, stanowił on niegdyś siedzibę administratorów ziemskich kapituły warmińskiej. W XVI wieku funkcję tę sprawował na zamku Mikołaj Kopernik, dlatego też od Olsztyna swój początek bierze Szlak Kopernikowski.

Obecnie w zamku mieści się muzeum Warmii i Mazur. Bazylika św. Jakuba została wzniesiona w stylu gotyckim, ale w czasie wojen napoleońskich jej wnętrze zostało doszczętnie zniszczone, dlatego jest dość skromne. Wyjątek stanowią rzeźby, tabernakulum, tryptyki i obrazy z różnych okresów, od gotyku do baroku. Neogotycki kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa jest jedną z najstarszych i najwyższych budowli tego rodzaju w mieście. Świątynia ma trzy wieże, a sklepienie nawy głównej spoczywa na dziesięciu ceglanych filarach.

Kaplicę jerozolimską wzniesiono w XVI wieku przy szpitalu chorób zakaźnych św. Jerzego. To naj starszy obiekt zabytkowy w mieście.

Po zwiedzeniu zabytków Olsztyna należy udać się w kierunku południowo-zachodnim do ostatniej gminy. Gietrzwałd jest szczególnie i wyjątkowo popularny wśród pielgrzymów, ponieważ miało tu miejsce objawienie Matki Bożej. Przemówiła ona po polsku do dwóch dziewczynek. Wydarzenie to zostało uznane przez Kościół za objawienie. W Gietrzwałdzie mieści się zabytkowe sanktuarium oraz kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny (bazylika mniejsza). We wnętrzu świątyni znajduje się obraz Matki Bożej ukoronowany przez księdza kardynała Stefana Wyszyńskiego oraz źródełko, do którego prowadzi Aleja Różańcowa.

M. Chyl, Turystyka pielgrzymkowa na Warmii, w: Odkrywamy Warmię na nowo, Lidzbark Warmiński 2013, s. 99-100.