Dominantami krajobrazowymi wielu warmińskich wsi, szczególnie tych położonych wśród pól i otoczonych bujną zielenią, są wieże gotyckich bądź neogotyckich kościołów. Podobnie jest w przypadku Płoskini, miejscowości położonej w połowie drogi pomiędzy Braniewem a Pieniężnem. Tu już z daleka uwagę podróżnych przykuwa wysoka, masywna, ceglana wieża XIV-wiecznego kościoła pw. św. Katarzyny.
Płoskinia po raz pierwszy w zapisach historycznych była wzmiankowana 9 stycznia 1301 roku pod nazwą Plastewik. Oficjalnie została założona przez kapitułę warmińską cztery lata później i wchodziła w skład komornictwa melzackiego (pieniężnieńskiego). W przywileju lokacyjnym, wystawionym 5 listopada 1305 roku niejakiemu Piotrowi, określono obszar wsi na 82 włóki, w tym 4 z nich przyznano parafii, a 10 sołtysowi – od nich nie trzeba było płacić kapitule podatku w wysokości pół grzywny rocznie od każdej włóki. Założenia miejscowości dokonano w miejscu dawnej pruskiej osady zwanej Scolyten. Fakt ten oraz brak zwolnienia osadników z czasowego płacenia podatków (tzw. wolnizny) świadczą o tym, że tereny te były w tym czasie już w miarę dobrze zagospodarowane.
Obszar miejscowości w 1351 roku powiększył się o 12 włók – za 5 włók ziemi pod uprawę mieszkańcy zapłacili sto grzywien, a za użytkowanie 7 włók pastwisk zobowiązali się odprowadzać rocznie 10 półkorców żyta[1]. Szybko też we wsi wybudowano młyn i karczmę, a w 1387 roku kapituła zezwoliła na wybudowanie kolejnej.
Rozwój wsi przerwały wojny polsko-krzyżackie prowadzone w XV wieku. Jeszcze w latach 1519-1521 aż 32 włóki czynszowe leżały odłogiem, a lokowanie na nich nowych osadników przychodziło kapitule z trudem. Dopiero w 1583 roku udało się znaleźć osobę chcącą uruchomić, dawno już zniszczony, młyn. Najemcą był Mateusz Kostrzewa. W wieku XVI funkcjonowała we wsi również szkoła parafialna.
Powolne podnoszenie się wioski z ruin przerwała wojna polsko-szwedzka prowadzona w latach 1626-1629. Jak znaczne były szkody, świadczy fakt, iż w 1656 roku we wsi gospodarzyło 15 chłopów. Wciąż funkcjonowały dwie karczmy i młyn. Spis powszechny dokonany przez władze pruskie w 1783, w kilkanaście lat po I rozbiorze i włączeniu Warmii do Królestwa Pruskiego, podaje, że w Płoskini były 44 domy. Podczas kolejnego – w 1820 roku – wieś zamieszkiwało 371 mieszkańców i zajmowali oni 39 domów.
Gotycki, ceglany kościół wybudowano w latach 1340-1360. Składał się z jednej hali i pomieszczenia zakrystii usytuowanej od strony północnej. W 2. połowie XIV wieku dostawiono do niego od zachodu masywną czworoboczną wieżę dzwonniczą z kruchtą w przyziemiu. Zarówno wieżę, jak i bryłę kościoła nakryto dwuspadowym dachem. Wieloboczne, podparte szkarpami prezbiterium o sklepieniu kolebkowym powstało w roku 1654, prawdopodobnie w miejscu poprzedniego. Nakryte jest wielobocznym, pokrytym blachą, dachem. Przy zakrystii znajduje się cylindryczna wieżyczka schodowa wybudowana w stylu neogotyckim. Znaczna przebudowa świątyni miała miejsce w roku 1713. Dobudowano wtedy kruchtę od strony północnej oraz wykonano strop nad nawą, który pokryto polichromiami. W latach 1881-1884 przeprowadzono renowację kościoła, połączoną z regotyzacją.
Wyposażenie świątyni pochodzi z XVIII i XIX wieku. Ołtarz główny, w stylu neogotyckim, powstał około roku 1884, dwa boczne ołtarze dwukondygnacyjne są starsze – późnobarokowe, prawdopodobnie z roku 1721. Barokowa ambona została wykonana około 1680 roku. Wsparta jest na rzeźbie przedstawiającej Samsona i ozdobiona wizerunkami Ojców Kościoła oraz św. Jakuba i św. Dawida, w jej zaplecku przedstawienie św. Pawła. Na belce łuku tęczowego oddzielającego nawę od prezbiterium znajdują się barokowe figury tworzące Grupę Ukrzyżowania. Ścianę tęczową zdobi polichromia z około 1660 roku przedstawiająca scenę Sądu Ostatecznego.
Na stropie nawy zaś znajdują się malowidła wykonane w 1713 roku i ukazujące scenę Zwiastowania, zaślubiny św. Katarzyny z Dzieciątkiem Jezus, Trójcę Świętą oraz postacie Apostołów i Ojców Kościoła.
Niewątpliwie jednymi z cenniejszych i godnych uwagi elementów wyposażenia kościoła w Płoskini są witraże. W prezbiterium znajdują się trzy okna witrażowe wykonane w warsztacie Josefa Marii Machhausena z Koblencji. Witraż centralny przedstawia Tron Łaski połączony ze sceną Ukrzyżowania, gdy Bóg Ojciec podtrzymuje ramiona przybitego do krzyża Syna. Nad postacią Ojca przedstawienie Ducha Świętego w postaci gołębicy. Pod krzyżem wizerunki Matki Bożej i św. Jana oraz klęczącej św. Marii Magdaleny. Boczne witraże przedstawiają świętych. Po stronie północnej postaci kobiece: św. Barbary, św. Katarzyny i św. Apolonii, po południowej: św. Józefa, św. Andrzeja i św. Wojciecha. Pozostałe dwa to witraże ornamentowe. W oknach nawy znajdują się m.in. przedstawienia tajemnic różańca oraz postacie patronki kościoła św. Katarzyny oraz św. Agnieszki.
Przed głównym wejściem do świątyni znajduje się brama z barokowymi szczytami datowana na koniec XVII wieku. Ma zamknięty półkoliście przejazd i dwie boczne furty. W środkowej niszy jest XIX-wieczny krucyfiks. Po przekroczeniu bramy warto zwrócić uwagę na niszę wewnętrzną, w której umieszczono wykonane z blachy wota oraz narzędzia Męki Pańskiej.
Z pieszego spaceru po tej starej warmińskiej wsi z pewnością będą zadowoleni pasjonaci warmińskich kapliczek. Znajduje się tu ich aż 9 i posiadają zróżnicowane formy architektoniczne. Szczególną uwagę zwraca swą nietypową budową kapliczka z początku XX wieku, znajdująca się w pobliżu kościoła. Wykonana jest z czerwonej cegły i wizualnie poprzedzielana w poziomie pasami z ciosanego kamienia. W górnej części umiejscowiono niszę wystającą ponad zadaszenie bryły kapliczki i umieszczono w niej figurę Matki Bożej Niepokalanie Poczętej.
W centrum miejscowości znajduje się, wymurowana z czerwonej cegły licowej i postawiona na kamiennej podmurówce, kapliczka z początku XX wieku. Narożne, skierowane ukośnie filary oparte na kapitelach, nadają nietypowy kształt całej bryle obiektu oraz jego zadaszeniu. Miłośnicy kapliczek dzwonnicowych mogą wybrać się do położonej niedaleko Wólki Tolkowieckiej. Znajdująca się tam przy gospodarstwie kapliczka jest trzykondygnacyjna, otynkowana, z zachowanym w najwyższej wnęce małym dzwonem.
Święta Warmia słynie z licznych zabytków. Są to nie tylko kościoły i kapliczki, będące dla współczesnych świadectwem gorliwej wiary dawnych mieszkańców tych ziem. To również obrazy, zarówno te malowane na ścianie, desce czy płótnie, jak i te w formie witrażowej, zdobiące okna warmińskich świątyń. Dominujące zaś w krajobrazie Warmii kościelne wieże, tak jak ta w Płoskini, jawią się jako zachęta do poznawania bogatej i często burzliwej historii tych miejscowości i całego regionu.
[1] Półkorzec to około 55 litrów.